Królowie strzelców

Piłka w cieniu imperium

Jest rok 1936. Już od kilku lat trzech braci występuje w jednym zespole, a jakiś czas temu dołączył do nich najmłodszy, Piotr. Minęło z górką dwadzieścia lat od czasu, gdy wujek Dima darł się, że gołodupcy okryli Rosję hańbą. Teraz to bracia decydują, czym okryje się rosyjska reprezentacja, to oni ją tworzą. Mają na koncie wiele mistrzowskich tytułów, są gwiazdami sowieckiego futbolu, sowieckimi celebrytami (choć znany rosyjski historyk Edward Radziński ciut przesadzi, gdy napisze, że w latach trzydziestych nazwisko Nikołaja Starostina było trzecim najpopularniejszym, zaraz po Leninie i Stalinie).

Rok 1936 przynosi kolejne trzęsienie ziemi w sowieckim futbolu. Władza sowiecka ostatecznie daje piłce nożnej zielone światło. W końcu. Rok temu władza ogłosiła, że donbaski górnik Aleksiej Stachanow na jednej szychcie wyfedrował ponad 100 ton urobku, prawie 1500 procent normy. Stachanow stał się wzorem do naśladowania dla wszystkich ludzi radzieckich. Bicie rekordów jest w modzie. Również sportowych. Wzorami do naśladowania mają zostać też sportowcy. Pokonano Boga, ujarzmiono przyrodę, teraz człowiek radziecki ma pokonać samego siebie. Władza nie widzi już w meczu piłkarskim walki klasowej. Teraz odwrotnie: zachęca do futbolu i ogłasza, że niebawem rozpocznie się pierwszy sezon nowo powstałej, ogólnopaństwowej ligi piłkarskiej. A liga to szansa dla radzieckiego futbolu. Dopóki zespołów i meczów było niewiele, niewielu było też piłkarzy: sięgano w kółko po tych samych, młodzi zawodnicy nie mieli okazji, by się zaprezentować, przebić do składu, doskonalić, brakowało świeżej krwi. Rewolucja zachodzi nie tylko w futbolu, w tym czasie powstaje też choćby klubowa liga koszykarska, a za jakiś czas powstanie hokejowa. Ideologia blokowała rozwój sportu, teraz ideologia staje się jego paliwem. ZSRR chce teraz za wszelką cenę pokonać Zachód na sportowych boiskach, i będzie dążyć do tego aż do ostatnich swoich dni.

Dla narodu to dobrze. Futbol daje sowieckim obywatelom coś więcej niż rozrywkę. W czasach terroru i strachu pozwala im przez kilkadziesiąt minut być sobą. Krzyczeć to, co chcą krzyczeć. Popierać tych, których naprawdę popierają. Zaufać obcej osobie stojącej na trybunach obok, cieszyć się razem z nią, wpadać w jej objęcia. Być sobą i nikogo nie udawać, przestać się kontrolować. Stadion jest ambasadą normalności.

Cieszą się też piłkarze. Dobrym zawodnikom się powodzi. Futbol jest wreszcie robotą na pełen etat, choć teoretycznie w Związku Radzieckim wciąż nie ma profesjonalnych graczy – teoretycznie, bo władza twierdzi, że zawodnicy są z ludu i trenują za darmo. Żeby więc rzeczywistość choć trochę przypominała teorię, zawodników zatrudnia się na fikcyjnych stanowiskach, a co lepszym dorzuca bonusy: przydział na mieszkanie czy samochód.

Nikołaj Starostin może czuć żal. Gdy rodzi się sowiecki futbol z prawdziwego zdarzenia, ma już trzydziestkę na karku i najlepsze lata za sobą. Co by osiągnął, gdyby partia od początku nie rzucała piłce kłód pod nogi? Albo gdyby świat był bardziej wyrozumiały i pozwolił radzieckim zawodnikom grać na światowych imprezach? Nikołaj może czuć żal, ale chyba nie czuje. Na boisko wybiega już z rzadka, ale z futbolem nie zamierza się rozstawać. Tak naprawdę dopiero rozpoczyna najważniejszy piłkarski rozdział swojego życia.