Świadectwo skazanych na śmierć ? sześćdziesiąt lat później

Faktografia
W sprawozdaniu SDU z 1945 roku znajduje się stwierdzenie:
„Jest oczywiste, że odpowiedzi na zadane pytania nie można
uznać za ścisłe sprawozdanie, gdyż nie istniała możliwość
ich sprawdzenia. Odpowiedzi są jednak w pełni wyrazem
bezpośrednich odczuć i pod najistotniejszym względem są
między sobą zgodne”.
Istnieją oczywiście różnice między poszczególnymi
obozami koncentracyjnymi i między różnymi narodowościami
więźniów, detale zmieniają się, wobec niektórych cyfr
można mieć wątpliwości, czy odzwierciedlają stan faktyczny.
Są to osobiste dokumenty zawierające w wysokim stopniu
prawdę.
Trzeba pamiętać, że ankiety były pisane bezpośrednio po
oswobodzeniu w 1945 roku i wiele osób znało jedynie swoją
własną rzeczywistość, nie wiedziało nic albo bardzo niewiele
o tym, co działo się w innych miejscach Europy. Dla przykładu
przytaczam przypadek grupy czeskich kobiet, które
wiedziały dobrze, że masowa zagłada Żydów miała miejsce,
ale nie zdawały sobie sprawy, że ich krewni byli ofiarami takich
masowych mordów. Nie wiedziały także nic o obozach
zagłady w Birkenau, Chełmnie, Treblince i innych na terenie
okupowanej Polski. Cały obraz tego, co się działo, nie był
respondentom wówczas znany, dopiero z czasem się dopełnił.
Jednak być może dotąd, mimo lat, które minęły, nie wiedzą
oni wszystkiego o tym, co się wydarzyło.
Po przybyciu bohaterów tej książki do Szwecji dochodziło
czasami do pomieszania ankiet w trakcie ich zbierania
w miejscach kwaterunku. W niektórych wypadkach błędy te
są bardzo
wyraźne. Przeglądając ankiety, odnosi się wrażenie,
że także tłumacze niektóre z nich pomylili. Istnieje bowiem
kilka odpowiedzi, do których respondenci się nie przyznają.
Niekiedy sięgałam do Kalendarium der Ereignisse im Konzentrationslager
Auschwitz‑
Birkenau 1939–194514 sporządzonego
przez Danutę Czech, aby sprawdzić dane więźniów
Auschwitz‑Birkenau
i ich numery obozowe. W większości
wypadków mogłam znaleźć serię poszukiwanego numeru
i porównać z datą przybycia do obozu podaną w ankiecie.
Czasami dokładnej daty nie można było ustalić, gdyż więźniowie
jechali w ciemności, w wagonach bydlęcych, tak że
tracili poczucie czasu. Nawet w Auschwitz informacja nie jest
pewna – duża część materiału została zniszczona tuż przed
wyzwoleniem obozu w 1945 roku. Można znaleźć całą serię
numerów, o których wiadomo, że odpowiadała transportowi
polskich Żydówek określonego dnia, ale brak ich nazwisk.
W większości jednak dane SDU z 1945 roku są faktograficznie
zgodne z rzeczywistością, z wyjątkiem dwóch osób,
których relacje znajdują się w książce Świadectwo skazanych
na śmierć. Są to Clara S. z Węgier i Antonie Bleierová
z Czech.