Ścigając krzyk

Dzieje wojny z narkotykami

Johann Hari

Ścigając krzyk

Dzieje wojny z narkotykami

fragment

Niemal sto lat po tym, jak rozpoczęła się wojna z narkotykami, sam znalazłem się na polu jednej z pomniejszych jej bitew. Na przedmieściach północnego Londynu jedna z moich najbliższych krewniaczek staczała się na dno, wracając do kokainy, podczas gdy na wschodzie miasta mój były chłopak kończył długi romans z heroiną i sięgał po fajkę do cracku. Obserwowałem to z pewnym dystansem, po części dlatego, że sam od lat łykałem całymi garściami grube białe tabletki na narkolepsję. Nie cierpię na narkolepsję. Wiele lat wcześniej przeczytałem, że jeśli się je zażyje, można pisać całymi tygodniami bez przerw i bez odpoczynku. Podziałało – pracowałem jak nakręcony.

Wszystko to było mi dobrze znane. Jedno z moich najwcześniejszych wspomnień dotyczy sytuacji, kiedy próbowałem wybudzić krewną z narkotykowej zapaści i nie byłem w stanie. Od tamtej pory jakoś dziwnie ciągnie mnie do narkomanów i do ludzi wychodzących z nałogu – czuję z nimi swego rodzaju pokrewieństwo, to moi pobratymcy, moi współplemieńcy, moi rodacy. Lecz wtedy po raz pierwszy zacząłem się zastanawiać, czy i ja się nie uzależniłem. Przerywałem długie sesje pisania tylko wtedy, gdy padałem ze zmęczenia i nie mogłem się obudzić przez kilka dni. Pewnego ranka zdałem sobie sprawę, że zaczynam pewnie przypominać tę krewną, którą próbowałem wybudzić wiele lat wcześniej.

Nauczono mnie, jak powinienem reagować – zrobił to mój rząd i moja kultura – kiedy znajdę się w takiej sytuacji. Trzeba przystąpić do wojny. Wszyscy znamy ten scenariusz – jest wpisany w naszą podświadomość, jak kierunek, w którym należy spojrzeć przed przejściem przez ulicę. Traktować narkomanów jak przestępców. Prześladować ich. Zawstydzać. Zmuszać do rzucenia nałogu. To dominujący pogląd w niemal wszystkich krajach świata. Przez lata publicznie krytykowałem to podejście. Pisałem artykuły do gazet i występowałem w telewizji, tłumacząc, że karanie i potępianie narkomanów tylko pogarsza ich sytuację, przysparzając społeczeństwu całej masy innych problemów. Proponowałem inną strategię – stopniową legalizację narkotyków oraz wykorzystanie pieniędzy przeznaczonych obecnie na karanie narkomanów do stworzenia sprawnego systemu opieki.

Gdy jednak w narkotycznym otępieniu patrzyłem na tych bliskich mi ludzi, jakaś cząstka mojej jaźni zastanawiała się, czy naprawdę wierzę w to, co mówię. Głosy w moim umyśle przypominały surowego sierżanta za starych filmów wojennych o Wietnamie, wrzeszczącego i obrzucającego młodych rekrutów obelgami. Jesteś idiotą, skoro to robisz. To karygodne. Jesteś głupcem, bo nie chcesz przestać. Ktoś powinien cię powstrzymać. Powinieneś zostać ukarany.

Tak więc, choć głośno krytykowałem wojnę z narkotykami, często toczyłem ją we własnej głowie. Nie twierdzę, że byłem rozdarty na pół – mój racjonalny umysł zawsze opowiadał się za zmianami – ale ten wewnętrzny konflikt nie ustawał.

Przez lata szukałem wyjścia z tego skażonego chemicznie impasu, aż pewnego dnia przyszła mi do głowy pewna myśl. Ja i ludzie, których kocham, to maleńkie plamki na znacznie większym płótnie. Jeśli zostanę tam, gdzie jestem – skupiony jedynie na kształcie tych plamek, jak przez wszystkie poprzednie lata – nigdy nie zrozumiem więcej, niż rozumiem teraz. A gdybym tak znalazł jakiś sposób, żeby cofnąć się o kilka kroków i spojrzeć choć raz na cały obraz?

Zapisałem kilka pytań, które intrygowały mnie od lat. Dlaczego zaczęła się wojna z narkotykami i dlaczego trwa? Dlaczego niektórzy ludzie mogą używać narkotyków bez żadnych problemów, a inni nie? Co naprawdę jest przyczyną uzależnienia? Co się stanie, jeśli wybierzesz całkiem odmienną strategię? Postanowiłem wyruszyć w podróż przez linie frontu wojny z narkotykami, by znaleźć odpowiedź.