Pasterze smoków

Rodzice kontra świat

Mniej więcej połowa dzieci na świecie rodzi się chłopcami, nic więc dziwnego, że i mnie się miało takie trafić. Przynajmniej tak twierdziła pani w szpitalu Mount Auborn w Bostonie, gdzie mieszkałam podczas pierwszej ciąży, przyciskając mi do brzucha czujnik ultrasonografu: „Tu mamy główkę, tu nóżkę, a między nóżkami… – i zawiesiła figlarnie głos, dodając po chwili – no wiecie”. Jeśli czytelnik nie wie, to spieszę donieść: był to penis.

Zdarzenie na pozór błahe, niewarte aż poematu – a jednak dla mnie było niespodziewanie trudne. Z wielu względów – na przykład z takiego, że mnie, kobietę, wychowały kobiety. Paradygmatycznym obrazem bycia w rodzinie było dla mnie przesiadywanie w jednej z kuchni, w których moja mama i stała grupa moich przyszywanych cioć wymieniały się nabytymi w lumpeksach ubraniami, narzekały na swoich mężów i opowiadały o ciężkich przeżyciach porodowych. Byłam dopuszczana do tych kobiecych rozmów jako potencjalna kobieta, kobieta in the making, i jako publiczność, która nadawała ich byciu razem międzypokoleniowej istotności. Wiedziałam dzięki nim, jak rozmawiać z dziewczynką, jak być dorosłą kobietą przy córce. Ale jak być z chłopcem?

Jednak najważniejszy powód mojej konsternacji, jakkolwiek głupio by to dziś brzmiało, był ideologiczny. Otóż, jako doktorantka w Bostonie, byłam zanurzona w amerykańskim feminizmie campusowym. Uczęszczałam, co prawda od święta, ale jednak, na filozoficzną grupę czytelniczą na MIT prowadzoną przez Sally Haslanger, nestorkę feminizmu w filozofii analitycznej, gdzie czytałyśmy wszystko, od Judith Butler po nasze własne wypociny. Studiowałam ważne feministyczne teksty i obracałam się w środowisku, w którym koleżanka lesbijka była w społecznej hierarchii dziesięć stopni wyżej niż umięśniony Włoch mizogin. Mężczyzna był wrogiem – może nie ten czy ów konkretny mężczyzna, ale mężczyzna jako taki, filar i beneficjent patriarchatu. Obowiązujące nastawienie było konstruktywistyczne, to znaczy takie, w którym kobiecość – egzemplifikowana choćby przez rozmowy o porodach i wymienianie się ciuchami – nie pojawia się naturalnie, tylko jest schedą ofiar opresji, resztką ze stołów władców tego świata. Dzięki moim kobietom umiałam być z dziewczynką, a dzięki grupie z MIT wiedziałabym, że one robiły to źle, a ja mogę to zrobić lepiej: nie byłoby rozmów o ciuchach, ja i moja córka dyskutowałybyśmy co najmniej o fizyce kwantowej. I nigdy, przenigdy nie powiedziałabym jej tego, co sama wciąż słyszałam od otaczających mnie kobiet, na przykład: „Rozpuść włosy”. Moja córka byłaby silna. Asertywna, niezależna, nieskupiona na swoim wyglądzie, gotowa podbić świat; po prostu lepsza niż one, lepsza niż ja. Byłaby mokrym snem progresywizmu.

Innymi słowy, nauczyłabym tę teoretyczną córkę walczyć. Z czym? Z moim faktycznym synem. W przestrzeni feministycznej myśli istniała oczywiście koncepcja „dobrego” mężczyzny. Po angielsku mówi się boys will be boys. Oznacza to, że nie ma co się zżymać, że nasi synowie naparzają się kijami, zwisając z żyrandola i wrzeszcząc „kurwa mać!”, chłopcy będą chłopcami, tak jest urządzony świat. Otóż, wcale nie jest tak urządzony – głosiła nasza mantra – to my, społeczeństwo, tak go urządzamy. Obowiązkiem matki-feministki jest pokazać, że boys will be whatever we make them. Jeśli chciałam, żeby mój syn był tym dobrym mężczyzną, będę musiała przeciwstawić się kulturowemu tsunami, które będzie chciało wepchnąć mu do ręki kij. Będzie musiał się odsuwać, ustępować miejsca innym; w metrze nie będzie siedział z nogami pod kątem rozwartym, w korporacji nie będzie przerywał kobietom, będzie musiał być empatyczny, partnerski, spokojny. Takich mężczyzn pragniemy; ba, tylko takich możemy tolerować.

Problem mój był następujący: o ile feministyczne wychowanie dziewczynki wiązałoby się z działaniem na jej rzecz i umożliwianiem osiągnięcia wszelkich jej wymarzonych celów, o tyle analogiczne wychowanie chłopca musiałoby jego ograniczać. Byłoby, innymi słowy, wbrew jego partykularnym interesom. Jej miałam kij wręczać, jemu zabierać. Kiedy zwierzyłam się z tej myśli mojej przyjaciółce, zaczęła mnie strofować: czy nie rozumiem, że patriarchat krzywdzi także chłopców? Czy nie widzę, że ich życie i autoekspresja są ograniczane wymaganiami maczyzmu? Czy nie rozumiem, że wszyscy cierpimy w sytuacji nierówności? Widziałam, owszem, ale według mnie inną rzeczą jest dać chłopcu przestrzeń do płaczu, a inną ściągać go z żyrandola, na którym świetnie się bawi, czy podejrzliwie patrzeć na jego ewentualne przywódcze inklinacje. Konflikt między ideologią a miłością, której nadejścia się spodziewałam, wydawał mi się prawdziwy.

Chciałabym napisać, bo brzmiałoby to zgrabnie, że mój problem rozwiązał się, gdy mój syn się urodził i okazał się po prostu człowiekiem. Ale okazał się właśnie chłopcem, bardzo typowym chłopcem, z całym dobrodziejstwem chłopięcego inwentarza, w który wchodzą auta, auta i jeszcze raz auta, pociągi typu Tomek i wszyscy jego przyjaciele, koparki, maszyny, roboty, rakiety, naparzanie się kijami, darcie spodni, Luke Skywalker, R2-D2 i Gwiazda Śmierci. Wszystkie te akcesoria skrupulatnie wybierał z wachlarza oferowanych przeze mnie neutralnych płciowo zabawek; jak bezbłędny niedźwiedź łapiący migoczące w głębinie łososie, odławiał je z apłciowej oferty harvardzkiego przedszkola, z którego odbieraliśmy chłopców przebranych jak w koszmarze narodowca, w suknie księżniczek. Jak widać, polski narodowiec może spać spokojnie – gdy syn dostał raz różową suknię na przebierankach, stanął w niej na stołku z pałką i wrzeszczał, że jest superksiężniczką, która jest pilotem x-winga, i na dowód tego zaraz zatłucze pół imperium. Geny? Podstępna socjalizacja, która wżera się nawet w szczeliny progresywnego środowiska Cambridge? I czy to ma znaczenie?

Jak dobrze wychować chłopca?

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.