Moja algierska rodzina

To nienormalne, ale wiesz, Alice, po czym poznaje się dzisiaj w Algierii, jakie ktoś ma poglądy polityczne? Po alkoholu i po chuście.

Kiedyś w Algierii, która słynęła z uprawy winorośli, piliśmy alkohol tak samo jak wy. Nie miało żadnego znaczenia, czy ktoś jest wierzący, czy nie. Tak samo tradycyjny strój zakrywający twarz, haik, był noszony jedynie przez kobiety na wsi lub w szczególnie konserwatywnych środowiskach; ale kobietom takim jak ja, młodym, aktywnym zawodowo, w życiu nie przyszłoby do głowy, żeby zakładać chustę czy zasłaniać twarz. Moją idolką na studiach była Angela Davis, odpowiednio też wtedy wyglądałam: dżinsy, a na głowie wielkie afro.

Dzisiaj natomiast alkohol i chusta to znaki, po których się rozpoznajemy, i albo nas dzielą, albo łączą. Nikt, kto pije w obecności innych ludzi, nie może być islamistą, z całą pewnością. Żadna kobieta, która ma odwagę wyjść z odkrytą głową na ulicę, na pewno nie jest islamistką. W przypadku pozostałych powinniśmy zachowywać ostrożność. Przynajmniej my, nieislamiści.

A równocześnie – i to właśnie jest nienormalne – chusta okazała się wybawieniem dla wielu algierskich kobiet. Przedtem na ulicach bez męskiego towarzystwa widywało się tylko studentki i kobiety pracujące. Teraz kobiety w chustach są wszędzie, z domu same wychodzą także gospodynie domowe i ortodoksyjne muzułmanki.

Mój dziadek ze strony matki miał dziewięć żon. Wydał moją matkę za mąż, kiedy miała piętnaście lat. Mój ojciec był chłopskim synem, lecz nie miał ziemi. Francuzi wywłaszczyli algierskich chłopów, dlatego ojciec tak samo jak jego bracia wyjechał do Francji i pracował tam jako robotnik budowlany. Nigdy nie chodził do szkoły, mówił tylko po arabsku.

We Francji ojciec mieszkał w hotelu robotniczym w Corbeil pod Paryżem. Sześciu–ośmiu facetów w jednym pokoju. Często place budowy były oddalone nawet do stu kilometrów. Kiedy nie miał zapewnionego transportu, musiał radzić sobie sam. Przy przesiadkach kierował się plakatami reklamowymi na stacjach – ale gdy reklamy się zmieniały, mógł się łatwo zgubić.

Raz w roku przyjeżdżał do domu, do swojej żony. Właściwie za każdym razem zachodziła w ciążę. Jest nas dziesięcioro, siedmiu chłopaków i trzy dziewczyny. Kiedy rodziła się dziewczynka, matka głośno lamentowała. Uważała, że kobietom za ciężko się żyje na tym świecie. Wolałaby mieć chłopców. Ja urodziłam się w 1952 roku jako ostatnia z trzech dziewczynek.

Moja matka też była analfabetką. Nigdy się do tego nie przyznawała. Wstydziła się. Ale zadbała o naszą edukację, pokończyliśmy szkoły średnie, niektórzy mają maturę. Dwoje z nas poszło na studia, mój najstarszy brat Hocine i ja. Kiedy matka sprawdzała nasze zadania domowe, czasem trzymała zeszyt do góry nogami. Mimo to długo się nie domyślaliśmy, że wcale nie potrafi czytać.

Matka była bardzo dumną kobietą. Wszyscy ją szanowaliśmy i okazywaliśmy jej absolutny posłuch. Gdy ojciec wrócił z Francji, nie potrafiła już przystosować się do życia algierskiej żony. W 1977 roku udało się jej dostać rozwód. Twierdziła, że ją bił. Po cichu mówiło się, że raczej nie chciała już z nim sypiać. Przypuszczalnie prawdą było jedno i drugie.

Moi dwaj najstarsi bracia Hocine i Amar byli w podziemnym ruchu oporu. To w naszym ojczystym regionie Satif wszystko się zaczęło. W czasie II wojny światowej Francuzi obiecali niepodległość Algierczykom, którzy wraz z nimi walczyli na froncie przeciw Niemcom. Ale nic z tego nie wyszło. Oszukali nas. Dlatego w Satif w 1945 roku doszło do pierwszego powstania. Francuzi odpowiedzieli wyjątkową brutalnością: w ciągu zaledwie tygodnia zamordowali w regionie Satif czterdzieści pięć tysięcy ludzi! Czterdzieści pięć tysięcy. Francuskie i zagraniczne media nie poświęciły temu nawet wzmianki.

Dziewięć lat później, w 1954 roku, w Satif znów doszło do zamieszek. Stały się iskrami zapalnymi naszej wojny wyzwoleńczej, która trwała osiem lat, aż do odzyskania niepodległości w 1962 roku.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.