Każdemu jego śmietnik

Szkice o śmieciach i śmietniskach

Każdemu jego śmietnik

(fragment opowiadania Beaty Chomątowskiej)

Nigdy wcześniej nie byłam na wysypisku. Na tle okolicznych lasów i pasiastych pól przedstawiało się nie najgorzej, zwłaszcza część, którą poddano rekultywacji, czyli przysypano ziemią, ugnieciono, tak by osiągnęła określoną wysokość, a na koniec obsiano trawą. Trudno było uwierzyć, że ta łąka pełna dzikiego kwiecia jeszcze niedawno przypominała sąsiedni teren, codziennie przyjmujący nowe dostawy odpadów. Z gorliwością uczennicy, która po skończeniu szkoły ciągle próbuje zasłużyć na świadectwo z paskiem, notowałam słowa pokazujących mi to wszystko pracowników, aby ułożyć je następnie w przećwiczony we wprawkach z ekonomii schemat. Fakty, liczby, nazwiska. Chciałam, żeby czytelnik zobaczył to samo co ja, zdziwił się, zainteresował. Bo na przykład czemu wysypisko jest ekologiczne? Otóż metan, ten sam, który łatwo przedostaje się do atmosfery i przyczynia do efektu cieplarnianego, tutaj służy do produkcji energii. Sprężarki pobierają z ziemi biogaz i tłoczą go do specjalnych agregatów, dzięki czemu można uzyskać około dwustu pięćdziesięciu kilowatów mocy na godzinę. Żeby jeden agregat pracował stabilnie, w ciągu godziny potrzeba mu co najmniej stu metrów sześciennych metanu. Dzienna norma jest ponaddwukrotnie wyższa. Cyfry, daty, konkret.

– Mamy tu małą elektrownię – mówili z dumą pracownicy wysypiska. – Tylko proszę nie pisać „wysypisko”. To miejsce jest miejskim składowiskiem. „Wysypisko” oznacza coś nielegalnego.

Na składowisku próżno szukać metafizyki, twierdzili zbieracze, ubrani w pomarańczowe kurtki i wyposażeni w szmaciane rękawice oraz żelazne haki do rozgarniania stert śmieci. Legalni, gotowi pokazać na wezwanie identyfikator, odróżniali się od nielegalnych, przezywanych nurkami i przeganianych przez obsługę. Nie chcieli pozować do zdjęć.

– Co w tym ciekawego? – burknął któryś.

Dzień wśród odpadów to zwykły dzień roboczy w rytmie siódma–czternasta.

– Potracili pracę, są na rencie albo sobie dorabiają – wyjaśniał ochroniarz ze zwałki.

Pilnował, żeby nie popijali w trakcie, żeby zaślepieni zdobyczą nie trafili pod koła śmieciarki, a przede wszystkim, by przez siatkę nie przedostawali się nielegalni. Rywalizacja wzrosła, nawet wśród legalnych, odkąd pracodawca – miejskie przedsiębiorstwo oczyszczania – ściął etaty. Ubezpieczenie opłacają im odbiorcy złomu, którzy na składowisku na bieżąco ważą i odbierają worki wypełnione towarem. Dniówkę wyznacza średnio pięćdziesiąt–sześćdziesiąt worków.

– Śmieci są, jakby to powiedzieć, coraz gorsze – przekonywali.

W kapitalizmie zbieraczom wyrosła pod bokiem konkurencja: śmietnikowi. Działają w centrum i na osiedlach i zabierają, co najcenniejsze. Kiedyś na składowisku znajdowano portfele z pieniędzmi i dolary zaszyte w jaśkach. Dziś wstrząsających znalezisk brak, chyba że będzie to martwy noworodek zabrany przez śmieciarkę z odpadami ze zsypu. Zdarzało się dawniej, zdarza się i dziś. Skład dostaw odzwierciedla pory roku i specyfikę dzielnic. Lokatorzy socjalni starych kamienic nie pozbywają się spleśniałych bochenków chleba, jogurtów z wczorajszą datą przydatności do spożycia ani lekko znoszonych ubrań – codziennych łupów na osiedlach odgrodzonych od otoczenia nowoczesną palisadą i budką z konsjerżem. Zbieracze błyskawicznie obskakują pojazdy wracające z kursów w willowe rejony. Największym wzięciem cieszy się miedź.

– Makulatura, odkąd jej ceny spadły do kilku groszy za kilogram, nikogo nie interesuje – mruknął pracownik składowiska, wskazując na trzy pudła z papierami, nietknięte przez legalnych.

Uklękłam i zaczęłam przeglądać zawartość kartonów. Nie oponował. W jego hierarchii zapisane odręcznie kartki były odpadem najniższej kategorii.

Gdy nie patrzył, wsunęłam kilka do plecaka.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.