Chwalcie łąki umajone

Introit

Czasem wydaje mi się, że pamiętam zbyt wiele.
Puste mieszkania w blokach, rozświetlane słońcem lipca. Spokojnie żeglujące w smugach ostrego jak brzytwa światła drobinki kurzu. Dywany w motywy florystyczne, eksponaty książek za szkłem kredensowych szyb, pufy, kanapy i sofy. Z rozgrzanych podwórek wchodziłem razem z G. w ciche wnętrza, jakby wyłożone gąbką wytłumiającą, zaokienne krzyki szczęśliwych dzieci i szum nielicznych jeszcze wtedy samochodów nie dolegały, tworząc przyjemne, miejskie tło, które upewnia, że nie jesteśmy do końca sami.
Pamiętam spokój tych lokali, porzuconych przez sąsiadów, ciotki, przyjaciół rodziny. Opalali się nad Bałtykiem lub Morzem Czarnym, mając pewność, że hodowane z pieczołowitością meble, ruskie pralki, głośno pracujące lodówki „Mińsk”, kryształy, parkiety w jodełkę i kwiaty znajdują się pod troskliwą opieką. Mimo pustki, mieszkania nie traciły swoich zapachów, przeciwnie — wszystkie archeologiczne warstwy pokrywające tapety i boazerie stawały się wyraźniejsze, bo nie rozpraszały ich doraźne wonie. Więc czuć było długoletnią historię każdego z nich, ulubione perfumy właścicielek, najchętniej konsumowane potrawy, świąteczne obiady, pieluchy obsrywane przez kolejnych potomków, oczyszczający zapach krochmalu ze świeżo upranych prześcieradeł, pot, krew mężczyzn powracających z wielodniowych baletów z pokancerowanymi twarzami, pewnie nawet zapachy kłótni i miłości, których obecność staje się oczywista dopiero wtedy, gdy zaczynamy je wspominać.
Mieszało się wszystko, tworząc gęstwę, w której sam nos był mało przydatnym narzędziem. Potrzebowałem dystansu lat, żeby rozeznać się w tych labiryntach. Nie rozumiałem zupełnie zapachów i świateł, ale zapadły we mnie, żeby po długim czasie przypomnieć o swoim
istnieniu. To najbardziej prawdopodobne, ale oznacza, że otwierając poszczególne drzwi nie czułem zbyt wiele. Pewnie nawet uprawiałem nudne zajęcie: przez kilka tygodni dzień w dzień odwiedzałem mieszkanie w jakimś bloku, za każdym razem mając jako partnera jedynie ciszę i wieczne utyskiwania G. Dopiero kiedy wszystkie te miejsca zniknęły z mojej mapy, rozpamiętuję nieprzydatną wiedzę, że u B. pachniało pieczonym karczkiem, doprawianym dużą dawką majeranku, mieloną wieprzowiną rzuconą na rozgrzaną patelnię, sczerniałym od podgrzybków bigosem, a u T. zupełnie inaczej — jakby jej rodzina żywiła się wyłącznie aromatem rumowym do ciast i sparzonymi migdałami. Nie pamiętam jedynie zapachu mieszkania F., ale tam nigdy nie działo się zbyt ciekawie.
Pamiętać za dużo.
Zamaszysty ruch butem po piasku, wyznaczający tor do gry w kapsle. Nadawały się tylko te od piwa i oranżady, od wódki były za ciężkie. Jak ojciec kupował piwo „Łomżyńskie”, podważałem je nożykiem, ostrożnie, z każdej strony, żeby broń boże się nie wygięły. Kapsli zawsze miałem dużo. Byli wśród nas profesjonaliści, Chińczal, Graboś albo Młody Sokół, którzy poświęcali swoje atlasy na ozdabianie nakrętek egzotycznymi banderami, wyciętymi spod mapy geograficznej ogólnej. Tahiti, Bhutan, Wybrzeże Kości Słoniowej, Wielka Brytania też była w cenie. Dzięki zniszczonym atlasom nawet największe głąby wiedziały, jaki kraj dysponuje jaką flagą. Więc kiedy w przypływie alkoholowej fantazji ojciec Grabosia chwycił za dostępne farby i wymalował płytę balkonową na żółto, zielono i czarno, rozpoznaliśmy ze zdumieniem, że wyszła
mu niechcący spod ręki flaga dalekiej Jamajki. Kapsle od wódki służyły zaś do innych zabaw: trzeba było zrobić w nakrętce dziurę gwoździem, podsypać w środek saletry i cukru, położyć na bruku, podpalić, a potem uciekać, bo trajektoria rozgrzanego bolida była nieprzewidywalna.

Te niezapomniane ogniska, kiedy kradliśmy eternit z budowy. Faliste, twarde dachówki pękały na części w starciu z naszymi kolanami. Leciały w płomienie, a my uciekaliśmy jak najprędzej do budowlanych wykopów: materiał eksplodował z głośnym trzaskiem, rażąc odłamkami w promieniu kilkudziesięciu metrów.
Zimowe wędrówki do Dużego Kościoła, przez zamrożone miasto, na szóstą trzydzieści, do księdza Wojtkowiaka i dwóch kiwających się w różańcowym transie babin, do kilku nieszczęśliwych kobiet kryjących się w ogarniętych jeszcze ciemnością bocznych nawach neogotyckiego kurhanu. Wychodziły na chwilę z półmroku, żeby przyjąć komunię, poczuć zimne ostrze pateny, delikatnie wbijające się w szyję. Lustrowałem je ciekawie, starałem się zapamiętać jak najwięcej szczegółów z twarzy, żeby później, po powrocie do domu, opowiedzieć
matce o smutku bijącym z ich postaci. Matka wzdychała: a, mąż jej się zabił po pijaku, syn się powiesił, męża ma chorego, chora jest bardzo, dziecko ma białaczkę.
Najwcześniejsze strzępy wspomnień, widok z okna Starego Domu — jest koniec lata, jezioro pobłyskuje w słońcu jak łuska ryby, na trawniku Cyganie wylegują się wokół ogniska, a obok nich pijak w spodniach bierze rozpęd, odbija się od betonowego nabrzeża i skacze w srebro fal.
Początek Osiedla, gruzowiska pod balkonami, zapach świeżego betonu w mieszkaniach, i błoto, bajora błota, przez które przedzierałem się każdej jesieni do szkoły. Jak opisać zapach błota?
Pamiętać zapach świec, zapach kadzidła, wibrujący dźwięk gongu na Podniesienie. Siwe soboty i niebieskie niedziele, blade światło zimowych miesięcy. Pamiętać, pamiętać — tylko po co?

Tym, co mnie stwarza, jest uzależnienie od wyliczanki. Skłonność do przywoływania przebrzmiałych zdarzeń i sprzętów, ustawiania ich w szeregi, wiecznej licytacji na najdłuższy i najskuteczniej zwyciężający śmierć szereg, który sięgnie głęboko w czas i przywróci blask martwocie. Łańcuch sprzętów, różaniec twarzy.
Oczywiście, nie dzieje się tak bez przyczyny. Musi pojawić się pretekst do podjęcia nowej wędrówki. A wszystko jest powodem. Schodzę w dół pod byle jakim pretekstem — smuga zapachu przywołuje zupełnie inne miejsce, przypadkowe słowa otwierają kolejne tunele. Chociażby bezgrzeszna woń świeżo upranych prześcieradeł. Otwiera się labirynt popołudni, kiedy maszerowałem przez osiedle z wielką torbą świeżego prania, a potem rozciągaliśmy je z G., żeby nie wyglądało na łóżkach jak psu z gardła wyciągnięte. Tak G. mówiła. A teraz ja mógłbym o tym mówić za każdym razem, kiedy biorę do ręki nową zmianę pościeli.
Zapach suchej kiełbasy, świeżej ziemi, stara patelnia, ten cholerny kubek, który zrósł się z moją ręką na stałe i niewiarygodnie szybko stracił fason, fotografie, barwa światła — wszystko może zmusić do wędrówki. Męczącej, upartej, nikomu niepotrzebnej, ale podejmowanej wciąż i wciąż.
To są często przejścia tajemnicze i niespodziewane, jak w „Sanatorium pod Klepsydrą”, gdzie Jan Nowicki wczołguje się pod łóżko, żeby wyjść chwilę później na środku drohobyckiego rynku w dzień targowy. Na błoniach wpadam w smugę zapachu rozmrożonej ziemi i już lecę wstecz do wszystkich minionych wiosen, oczekiwań na ostateczną odwilż. Przez zasypane śniegiem góry marsz i nagle wśród śniegu, czuję przecież wyraźnie, zapach, który wykradał się dawno temu spomiędzy szalika i szyi M. — może delikatny jaśmin z podkładem zgrzanego ciała młodej kobiety. Podobno w takich chwilach przechodzi obok nas duch.

Kobieta pulsuje pode mną, a ja bez powodu odbiegam i zamiast jej przymglonych oczu widzę zupełnie co innego: pierwsze podróże na tylnym siedzeniu czerwonej Łady, kiedy świat był większy a pomiędzy miastami rozciągały się przepaście nie do pokonania; albo palenie wakacyjnych ognisk po drugiej stronie jeziora. Przechodzą przeze mnie niespokojne powiewy przedwiośnia, w głowie mam dym późnej jesieni, zgniliznę, wysuszone listowie, ziemia budzi się do życia, ziemia zasypia, wszystko jednocześnie, wszystko jest we mnie i atakuje zgrają. Enumeruję w rytm ruchów frykcyjnych.
Wyliczać dalej? Wyliczać w nieskończoność? Kontynuować zabawę, która przynosi więcej bólu niż wytchnienia, a mimo to wciąga coraz głębiej?
Rzygać się chce od nadmiaru tych magdalenek. Pod ich słodkością czuć trupi posmak.

Są oczywiście chwile, gdy rej wodzę.
Balety, podczas których zaczynamy licytować się wspomnieniami. Kto sięgnie głębiej w czas, wyciągnie z coraz pojemniejszego kapelusza jakiegoś zaskakującego królika — ten wygrywa, ten jest królem wieczoru i wodzirejem. Pamiętacie czas, kiedy zamiast hałaśliwych reklam po ekranach „Jowiszy”, „Neptunów” i „Rubinów” przesuwały się rybki zapełniające nikomu niepotrzebny czas antenowy? Albo widoki śnieżnej zimy z ciurkającym wśród drzew strumyczkiem? A tablicę „Za chwilę dalszy ciąg programu” pamiętacie, albo „Przepraszamy za usterki”, groteskowe buty Relax? Smutne konferencje prasowe z grubym łotrem serwującym z dialektyczną wprawą steki kłamstw, kiełbasę od złodzieja, pielgrzymki karaluchów po opustoszałych ladach spożywczego, marmoladę w blokach, szare i upodlone ogony pod sklepami, syrenki otwierane na odwrót, bokserki kiwające na pożegnanie głowami w tych syrenkach? Ach i och i ech i ha ha. Kto ładniej opisze, uprzytomni dzieciństwo upływające w najróżniejszych odcieniach szarości, wyblakłe wafle, napoje o podejrzanie cienkiej barwie w plastikowych woreczkach? Kto wejdzie głębiej, komu pierwszemu łza w oku się zakręci? Tak upływają nasze libacje, w tym jestem dobry. Potem oni trzeźwieją. Przecierając zapuchnięte oczy, widzą jedynie teraźniejszość, a ja znowu pozostaję z tyłu, zamroczony pamięcią, z kulą czasu przeszłego u każdego zdania.

A tu trzeba gnać, gnać, zapomnieć o przeszłości, z czołem jasnym i wysokim stanąć w szeregach zawodników węszących za dobytkiem. Skakać z momentu w moment, pluć na ciągłość lub jej brak. To nie jest żaden przymus zewnętrzny, tylko mój wybór. Czytam, uczestniczę, mam zdanie na ten czy inny ważki temat. Pomnażam chaos świata, stawiając kolejne litery na papierze. Dzień w dzień topię się w ciągle wzbierającej powodzi informacji. Świat mnie zalewa. Chwilami jak rękawiczki zmieniam dworce, lotniska, mosty, konfiguracje neonów i hotele, coraz głębiej w pierwszą osobę liczby pojedynczej. Wszystko jest ważne, interesujące i na wyciągnięcie ręki: komentarz giełdowy, informacja, że w lasach tarnowskich wyłożono szczepionkę na lisy, wyniki tabeli po ostatniej kolejce ligowej, plan miejscowy wschodnich przedmieść. Również trudna sytuacja zwierzyny naszych pól i łąk, w tym ptactwa. Próbuję wiedzieć coś o wszystkim. Nie opierdalam się — mówiąc bez ogródek. I zdarza się, że w ciągu jednego dnia przeżywam cały tydzień.
Pozornie wszystko jest oczywiste: precz z niemęską egzaltacją, bo trzeba z żywemi naprzód iść, wydobywać się z pajęczyn fałszywych mitologii. — Patrz, pniu, jak zmienia się i pędzi zbyt szybko twój świat, patrz i nie becz, bo jeszcze nie czas na niegdysiejsze śniegi. Tu zmienia się, faluje, wzbija w niebo. Jest czas gliny, metalu, drewna i jest czas folii. Czas snów i czas sprintu. Gruzowisk oraz szumu dźwigów, Matki Boskiej i MBN — mamroczę po raz kolejny do siebie tandetną litanię nowoczesności. Brakuje tylko różańca z recyklingu w garści. Ja też pamiętam ten cytat: „Nie mów: jak to jest, że dni dawne były lepsze niż te, co są teraz? Bo nie z mądrości zapytujesz o to”.
Nie pomaga. Kiedyś zawsze było lepiej. Zżera mnie od środka przeszłość i nieważne, że działo się w niej po szyję złego. Kornik wspomnień pracuje wewnątrz z hałasem.
To jakby iść do łóżka z dwiema intensywnymi kobietami — pomysł dobry może na kilka nocy, nie więcej. Stąd huk, ciągły huk w głowie. Mielą mnie dwa wielkie żarna.