Samiec alfa musi odejść

Dlaczego patriarchat szkodzi wszystkim

     Ekonomista z Harvardu Lawrence Katz nazywa to zjawisko „bezrobociem retrospektywnym”. Polega ono na tym, że mężczyźni szukają takiej pracy, jaką mieli wcześniej, zamiast tej, która jest dostępna. Zdaniem Katza jest to nie tylko kwestia ekonomiczna, jak może się na pierwszy rzut oka wydawać, ale także społeczna. Mężczyźni nie widzą się w typowo kobiecych zawodach, ponieważ ich wyobrażenie o męskości na to nie pozwala. Czasem wręcz uważają, że nawet gdyby spróbowali, nikt ich na takich stanowiskach nie zatrudni. A ponieważ prace wykonywane głównie przez kobiety wciąż traktowane są jako mniej wartościowe, są one również gorzej płatne, a zatem mniej atrakcyjne dla mężczyzn.

     W związku z tym wciąż trzymają się tradycyjnych zajęć, takich jak chociażby górnictwo, mimo panujących tam trudnych, niebezpiecznych i coraz bardziej groźnych dla życia warunków pracy. Śledztwo dziennikarzy National Public Radio z 2018 roku i późniejsza kontrola Narodowego Instytutu Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (National Institute for Occupational Safety and Health) poskutkowały wykryciem największego w historii instytutu skupiska przypadków pylicy płuc, zlokalizowanego w Appalachach, czyli centrum przemysłu wydobycia węgla. W raporcie wspomniano, że zachorowała jedna piąta tamtejszych górników. „W całym kraju nie ma innej branży, w której coś takiego uznano by za dopuszczalne” – napisali autorzy. Według danych Departamentu Pracy od 1968 na pylicę marło siedemdziesiąt sześć tysięcy górników, a obecnie umiera ich więcej niż w latach dziewięćdziesiątych. Wynika to z kilku czynników, między innymi coraz słabszej pozycji związków zawodowych, które pilnowały przestrzegania zasad bezpieczeństwa oraz terminów badań okresowych dla pracowników. Liczba zachorowań rośnie w zastraszającym tempie, tymczasem Donald Trump nie tylko planuje wysłać do kopalń więcej ludzi, ale też szuka sposobów, żeby ograniczyć środki bezpieczeństwa. Członkowie jego gabinetu ogłosili na przykład, że zamierzają zmodyfikować dotyczący ich dokument Regulatory Reform of Existing Standards and Regulations. Retrospective Study of Respirable Coal Mine Dust Rule, żeby przepisy stały się „mniej uciążliwe”.

     Co dość logiczne, taki brak szacunku dla ich zdrowia powinien górników oburzać, tymczasem jest wręcz przeciwnie. Konwencjonalne myślenie o męskości tworzy narrację, w ramach której kwestionowanie sposobu, w jaki traktuje się pracowników, to wyraz pewnej ułomności. Ponieważ przemysł opiera się na krzepkich górnikach, „twardych chłopach”, jak nazwał ich Trump, jakakolwiek troska o własne zdrowie albo o środowisko uważane jest za oznakę słabości. To znaczy, że gdy pracownik podnosi kwestię ochrony zdrowia lub ekologii, naraża się na publiczne upokorzenie albo stygmatyzację. Dustin White – mieszkaniec Appalachów od jedenastu pokoleń, urodzony i wychowany w Wirginii Zachodniej, którego ojciec górnik zmarł na raka – spotyka się z taką właśnie reakcją, kiedy mówi o potrzebie zmian w branży kopalnianej. Jako koordynator projektów Ohio Valley Environmental Coalition często przemawia na konferencjach, a odzew górników bywa wrogi. Podczas konferencji Amerykańskiej Akademii Nauk (National Academies of Sciences) jeden z robotników wrzasnął do niego: „Gdzieś zostawił kieckę?”.

     Co gorsza, Dustin wcale nie usłyszał tego tekstu po raz pierwszy. Widzi w nim próbę dyskredytowania swojej męskości, cechy definiującej społeczność górników, wykorzystywanej przez firmy z branży wydobywczej do zamykania im ust. Tyle że wizerunek górnika był kiedyś inny – ten obecny został sztucznie stworzony, aby werbować ludzi do pracy po latach wyzysku, który doprowadził do największej rewolucji robotniczej w historii Stanów Zjednoczonych. Jej punktem kulminacyjnym była bitwa pod Blair Mountain w hrabstwie Logan w Wirginii Zachodniej, podczas której górnicy nosili na szyjach czerwone chusty (stąd określenie redneck, dosłownie „czerwona szyja”). Wielu z nich zginęło wtedy z rąk „uzbrojonych zbirów” wynajętych przez kopalnie, by zdusić protesty pracowników. Wtedy właśnie zaczęły się jawne próby wykorzystywania męskości, by werbować do pracy, dla której wielu mężczyzn nie chciało już ryzykować życia. Gdy Dustin chodził do podstawówki, firmy fundowały chłopcom specjalne zajęcia i wycieczki mające zainteresować ich górnictwem.

– Firmy zmieniły narrację i zaczęły opowiadać, że dzięki górnikom kręci się cały kraj, że jeśli chcesz być jak twój ojciec albo dziadek, ty, trzynasto- czy czternastoletni chłopak, powinieneś pójść do kopalni, żeby utrzymać rodzinę, bo tak postępują mężczyźni – mówił. – Z czasem zbudowali mentalność górnika jako potężnego, twardego faceta. Więc gdy chodzi o ochronę środowiska, kiedyś [koncerny] wynajmowały uzbrojonych zbirów, a teraz to ich pracownicy zrobili się groźni.

     Strategia zdziałała cuda. Dustin stwierdził, że jakiekolwiek żądania reform w branży są postrzegane jak atak, niemal brak patriotyzmu, a gdy pracowników dopadają konsekwencje zdrowotne, powtarza im się, by byli twardzi.

– Jako mężczyźni mamy trzymać emocje na wodzy, ale ja dosłownie patrzę, jak umierają moi najbliżsi.

     Praca w branży górniczej już sama w sobie jest niebezpieczna, a staje się jeszcze bardziej ryzykowna przez rządzącą tam toksyczną męskość, którą koncerny wykorzystują, żeby uniknąć odpowiedzialności. Ten plan działa tak dobrze, że mężczyźni dalej walczą w imieniu koncernów, które ich trują. Jak mówi Dustin, choć pracownicy nie krytykują swoich pracodawców publicznie, to w rozmowie jeden na jeden przyznają, że brak im nadziei, bo dla wielu z nich praca w kopalni to jedyna droga do powodzenia finansowego, i choć martwią się o zdrowie, czują się bezsilni.

– To wszystko są złamani ludzie – stwierdził.

     Ojciec Dustina przez ostatnie tygodnie życia musiał obywać się bez wody. W 2014 roku nastąpił kryzys spowodowany spuszczaniem chemikaliów służących do oczyszczania węgla do rzeki Elk, będącej źródłem czystej wody dla trzech tysięcy mieszkańców Wirginii Zachodniej. To przepełniło czarę goryczy.

– Patrzenie na to, przez co przechodził, było kulminacją wszystkiego, o co walczyłem.

Żeby utrzymać ojca przy życiu, Dustin topił śnieg i gotował wodę z potoku.

– Raz przyjechali ludzie z Czerwonego Krzyża. Kiedy powiedziałem im, że ojciec umiera na raka, dostałem jeden kanister wody.

Dziś koszmar, przez który jego ojciec przechodził w ostatnich dniach życia, nie pozwala Dustinowi spać w nocy.

– Ironia całej tutejszej sytuacji polega na tym, że facet, który wrócił z Wietnamu i musiał iść do kopalni, bo mężczyzna ma utrzymać rodzinę, nie miał potem przez to dostępu do czystej wody.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.