Nie róbcie mu krzywdy

Filip Skrońc

Nie róbcie mu krzywdy

fragment

Albinosi to duchy. Potrafią przenikać ściany i znikać na zawołanie.

W ciemnościach widzą jak za dnia.

Nie czują strachu i bólu.

Mają mniejsze mózgi. Są ograniczeni umysłowo.

Rzuć takiego na środek jeziora, a zobaczysz, że nie utonie.

W ich żyłach płynie rtęć. W kościach można znaleźć drobinki złota.

Popiół ich ciał zamienia się w sól.

Ich białe włosy zawinięte w sieci przyciągają ryby.

Krew, kość lub starta skóra albinosa mogą pomóc awansować w pracy.

Albinos złożony w ofierze może powstrzymać kataklizm.

Amulet lub eliksir z części cała albinosa może przynieść bogactwo albo szczęście.

Seks z albinoską uzdrawia z HIV i AIDS.

Trzeba jednak uważać, bo albinizmem można się zarazić przez dotyk lub przez samo spojrzenie na białą osobę.

Jeśli na albinosa zerknie kobieta w ciąży, powinna splunąć na ziemię albo podejść do niego i splunąć wprost na niego.

Sam albinizm to zawsze wina matki.

To kara za kazirodczy związek.

To skutek tego, że rodzice albinosa są złymi ludźmi.

To kara zesłana przez przodków.

To kara od samego Boga.

To skutek zdrady z obcokrajowcami lub duchami kolonizatorów.

To znak klątwy lub czaru rzuconego na rodzinę.

To zwiastun tragedii.

To przekleństwo.

 

Tego typu przesądy wydają się nie mieć końca. Każda spotkana przeze mnie osoba dodaje kilka kolejnych. Każda zaznacza też, że to oczywiście szkodliwe mity, w które sama nie wierzy. Lub, tak jak Ali, wierzy, ale nie we wszystkie.

Szukając przyczyn tak dużej liczby osób z albinizmem zamieszkujących Afrykę, często zwraca się uwagę na uwarunkowania historyczne. Wpływy arabskie sprawiły, że w wielu częściach Afryki pojawiła się nie tylko poligamia, ale również małżeństwa między kuzynostwem, co z kolei doprowadziło do zmniejszenia puli genów.

Mordowanie noworodków, którego dopuszczano się na terenach dzisiejszej Tanzanii, jedynie pogłębiało błędne wyobrażenia na temat albinizmu. Zabijając białe dzieci w tajemnicy, podobnie jak mordując te mające jakieś skazy cielesne czy zdeformowane, klany zatajały przed światem, że posiadanie potomstwa w obrębie klanu lub rodziny niesie za sobą ryzyko.

Do tego dochodziło zawieranie związków między albinosami. Jeśli z tej miłości (lub bez niej) na świecie pojawiały się dzieci, były białe jak ojciec i matka. (…)

 

Dziś to genetyczne tło rozumie coraz więcej osób, ale jeszcze na przełomie XX i XXI wieku nie było to takie jasne. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku wielu mieszkańców Tanzanii nie wiedziało, dlaczego ich skóra ma inny odcień.

Kiedy w rejonie Kilimandżaro przeprowadzono badania wśród ludzi, którzy mieli krewnego z albinizmem, jedynie trzynastu z pięćdziesięciu dziewięciu badanych uważało, że jest to choroba dziedziczna. Większość mówiła raczej o klątwach rzuconych na rodzinę, uściśnięciu dłoni osobie z albinizmem lub jedzeniu razem z nią ze wspólnych naczyń.

Od roku 2008 przeprowadzono liczne kampanie uświadamiające na temat albinizmu. Prowadzono debaty w radiu i telewizji, organizowano spotkania w miastach i wsiach, a w szkołach nauczyciele zaczęli zwracać uwagę, gdy uczniów z albinizmem wyśmiewano lub wyzywano.

Działania tego typu były szczególnie ważne w biedniejszych częściach kraju, gdzie wiele dorosłych osób miało braki w wykształceniu. Choć nigdzie albinizm nie był oficjalnie zaliczany do dolegliwości spowodowanych przez czary czy duchy, w wielu miejscach wiedza naukowa ustępowała mieszance tradycyjnych wierzeń i tego, co ludzie mogli usłyszeć w meczetach czy kościołach.

Chagga zamieszkujący okolice gór Kilimandżaro i Meru porzucali dzieci z albinizmem w lasach. Masajowie kładli je przy drzwiach bydlęcej zagrody, by sprawdzić, czy przeżyją deptanie przez bydło.

Digo z północno-wschodniej Tanzanii organizowali coś na kształt ordaliów – sądów bożych. Dziecko z albinizmem wrzucali do rzeki i obserwowali stronę, z której wypłynie na powierzchnię. Jeśli główka pojawiała się z prawej, tłum wiwatował i noworodka wyciągano z wody. Gdy z lewej, mówiono, że urodziło się do śmierci.

U Sukuma z północnego zachodu zamordowanie dziecka z albinizmem stawało się obowiązkiem ojca. Był to wyraz litości, forma ochrony przed trudami agrarnego życia. Białe dzieci zabijano lub otruwano zaraz po urodzeniu, a szczątki przekazywano czarownikom. Z czasem jednak przestali oni przyjmować ciała takich noworodków, stwierdzając, że lepiej, jeśli dorosną, a w momencie śmierci wodza zostaną pogrzebani żywcem i tym samym staną się jego eskortą w życiu pozagrobowym. Przez to rodziło się więcej takich dzieci, niż umierało przywódców, więc szybko zaczął wzrastać odsetek dorosłych Sukuma mających albinizm. Dziś to jedno z wytłumaczeń znacznej liczby narodzin osób z albinizmem w Tanzanii, której Sukuma są największą grupą etniczną.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.