Zdaniem Błaszczak-Banasiak uchybienia w pracy policji wynikają z kilku przyczyn: nawału obowiązków oraz niewiedzy i nieznajomości mechanizmów przemocy domowej. Funkcjonariusze tłumaczą, że niechętnie zajmują się takimi sprawami, bo osoby doświadczające przemocy często wycofują zawiadomienie o przestępstwie. Tymczasem to naturalne. Gdyby zostali przeszkoleni, wiedzieliby, że pokrzywdzone przestają współpracować ze strachu przed agresorem, z którym mieszkają pod jednym dachem i od którego są uzależnione finansowo.

–  Mogę w przypływie rozpaczy zdecydować się pójść po pomoc, ale potem wracam do domu i nagle uświadamiam sobie konsekwencje. To normalne, że paraliżuje mnie strach, i wolę już wrócić do tej rzeczywistości, którą znam, niż mierzyć się ze skutkami tego, że zgłosiłam sprawę. W takiej sytuacji pokrzywdzone szczególnie potrzebują wsparcia, motywacji, zrozumienia i empatii, bo to dla nich bardzo trudny moment – wyjaśnia. I podkreśla: – Poza tym zgodnie z prawem sprawcy przemocy domowej są ścigani z urzędu. Nawet jeśli kobieta zmieni zdanie i przestaje współpracować, to nie znaczy, że nic się nie wydarzyło. Organy ścigania i tak są zobowiązane do podejmowania działań, a często tego nie robią.

Fakt, iż kobieta nie chce zeznawać, nie oznacza, że „już się pogodziła z mężem”. Może być zastraszona, szantażowana albo ich związek wszedł właśnie w fazę, kiedy mężczyzna przeprasza, obsypuje kwiatami, zapewnia o miłości, a jego partnerka chce wierzyć, że się poprawił, i daje mu kolejną szansę, „bo to przecież ojciec moich dzieci”. Pomagacze znają na pamięć takie scenariusze. Policjanci i prokuratorzy – niekoniecznie.

–  Szkolenie leży – potwierdza Marek Mudant. – Na siedmiomiesięcznych kursach podstawowych dla policjantów z prewencji i oddziałów patrolowo-interwencyjnych są tylko dwie– trzy godziny o przemocy w rodzinie. Pokażą, jak wygląda Niebieska Karta, a „reszty się nauczycie”. Kiedyś świeżak po kursie uczył się roboty od doświadczonego patrolowca. Teraz sytuacja kadrowa jest fatalna, masowo odchodzą policjanci, którzy zatrudniali się w latach dziewięćdziesiątych i mają już maksymalny wiek emerytalny. Są patrole, w których jeden funkcjonariusz ma niecały rok służby, a drugi jest świeżo po kursie podstawowym. Wszystkiego muszą się uczyć sami. I później mamy błędy. Albo przemoc jest nierozpoznana, albo druki Niebieskiej Karty źle wypełnione, bo niedoświadczony policjant sprawdza, czy dziecko ma wszawicę czy pieluszkowe zapalenie skóry. A to rubryka dla służby zdrowia.

Mudant wskazuje, że jeszcze kilka lat temu w każdej komendzie w każdym miesiącu poświęcano jeden dzień na szkolenie.

–  I to nie były szkolenia takie jak obecnie, że przeczyta się kilka poleceń, „podpiszcie mi to” i koniec. Zajęcia trwały od ósmej rano do piętnastej. A teraz gdzie ten policjant ma się nauczyć mechanizmów przemocy? Od kogo? – pyta retorycznie.

Według statystyk w 2018 roku w policji służyło 98,7 tysiąca funkcjonariuszy, w tym niespełna 7,9 tysiąca dzielnicowych. W tym samym czasie w specjalistycznym kursie z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie wzięło udział zaledwie 322 stróżów prawa[1].

Inny problem to braki kadrowe. Policjanci pracują jak na akord w fabryce. Na koniec 2019 roku w Policji było blisko 4,3 tysiąca wakatów. Trzy lata wcześniej Najwyższa Izba Kontroli alarmowała, że w dużych miejscowościach policja ma problemy z „realizacją zadań typowych dla dzielnicowych”, między innymi z powodu dużej liczby imprez masowych, które funkcjonariusze obsługują. Z kolei w małych komisariatach i na posterunkach brak ludzi nie pozwala na wystawienie minimalnej wymaganej liczby patroli. Dzielnicowi są obciążani dodatkowymi zadaniami: obsługą zdarzeń i interwencji czy pracą administracyjno-biurową, co odrywa ich od własnych rejonów. Patrolowcy z Warszawy podczas dwunastogodzinnego dyżuru przeprowadzają od kilku do kilkunastu interwencji. Często jest tak, że policjant tylko poucza agresora, bo za moment koniec służby, a dopiero po jakimś czasie przyjeżdża drugi patrol, żeby zatrzymać sprawcę.

–  Przy takim tempie łatwo czegoś nie zauważyć, coś przeoczyć. Nie zawsze funkcjonariusze po wejściu do mieszkania zastają oczywisty widok: pobita, zapłakana kobieta i pijany, wrzeszczący facet. Często jest tak, że wrzeszczą na siebie oboje, ofiara reaguje agresją na agresję. Albo krew się nie leje, nie ma obrażeń, facet jest spokojny – tłumaczy Mudant. – Jeśli wiesz, że masz jeszcze trzy interwencje, a za godzinę koniec służby, ciężko się w tym połapać. Łatwo popełnić błąd. Nawet doświadczony policjant może mieć problem, żeby właściwie ocenić sytuację.

 Mój rozmówca szacuje, że papierologia: sporządzanie notatek, protokołów zatrzymań, przesłuchań, wypełnianie formularzy i druków statystycznych, może zajmować funkcjonariuszowi nawet trzydzieści–czterdzieści procent czasu pracy. A dzielnicowemu znacznie więcej.

Mudant wstąpił do policji w 1991 roku. Przeszedł całą drabinkę służbową, od dzielnicowego, przez specjalistę do spraw nieletnich i patologii, oficera dyżurnego, po naczelnika wydziału prewencji komendy powiatowej w Węgrowie. Największe emocje budzą się w nim, gdy słyszy nazwę „Wrotnów”. W 2000 roku policjanci odkryli tam zwłoki czterech noworodków zawinięte w worki. Dzieci zabijała tuż po porodzie matka razem z teściową. Podczas śledztwa okazało się, że kobieta była latami dręczona przez męża, ojca dzieci, i przez jego matkę. Sąd skazał ją na dziewięć lat więzienia, a teściową na dziesięć. Mudant był wtedy koordynatorem procedury Niebieskiej Karty w komendzie powiatowej.

–  Po tej sprawie robiliśmy szkolenia trzy razy w roku.  Jeden dzielnicowy, który miał trzydzieści lat służby, pierwszy raz dowiedział się, na czym polega mechanizm przemocy – wspomina. – Takie rzeczy powinien wiedzieć każdy policjant, prokurator i sędzia.

 –  A co się stało z kobietą bitą przez męża, której sąd zalecił mediację? – wracam do historii z początku naszej rozmowy.

–  Jej mąż dwukrotnie nie zgłosił się na spotkania mediacyjne – zaczyna Mudant. – Sędzia skierowała go na badanie psychiatryczne. Facet na pierwsze badanie się nie stawił, na drugie został doprowadzony przez policję. Na kolejną rozprawę nie dotarła na czas opinia biegłych. Później nie zgłosili się świadkowie. Następna sprawa się nie odbyła, bo nie było akt. Któryś ze świadków złożył zażalenie, że dostał za niski zwrot kosztów dojazdu. I proces, który powinien się zakończyć w sześć miesięcy, ciągnął się rok dłużej. W końcu facet dostał półtora roku bezwzględnej odsiadki. W tej chwili siedzi. Na szczęście się nie odwołał. Ale przez ten rok, kiedy sprawa się ślimaczyła, cały czas był w domu. Nikt nie policzy, ile cierpienia doznała w tym czasie jego rodzina.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.