W Seulu nie ma „no go zone”. Emigranci, zwłaszcza z Ameryki, często podkreślają, jak bezpieczna jest Korea. Każdy mieszkający tu obcokrajowiec zna historię o zapomnianych torebce czy telefonie, które po godzinach lub nawet dniach odnajdywały się w tym samym miejscu, gdzie zostawił je roztrzepany turysta. Można nawet dojść do przekonania, że Korea rzeczywiście jest, jak zwykle poetycko nazywa się to państwo, Krajem Spokojnego Poranka.

Ta idylliczna wizja szybko pryska podczas spotkania z koreańskim kinem. Odcinanie języków, wiercenie w palcach, wbijanie haczyków w genitalia, mordowanie innych siekierką… to tylko niektóre przykłady ekstremalnego okrucieństwa na srebrnym ekranie; i nie chodzi tu o produkcje klasy B, o filmy, które nigdy nie trafiają do kin i są oglądane po cichu przez grupkę fascynatów. To przykłady z twórczości czołowych koreańskich twórców, takich jak Park Chan-wook, Kim Ki-duk, Kim Jee-woon, Na Hong-jin czy Jang Joon-hwan. Popularne koreańskie kino akcji ocieka krwią, szokując jednocześnie szczegółowością i groteską. Przemoc jest na tyle powszechna, że kiedyś pewien uciekinier z Korei Północnej przyznał w telewizyjnym show, że oglądając potajemnie południowokoreańskie produkcje, utwierdził się w przekonaniu, że kraj sąsiada to prawdziwe piekło na ziemi. Wtedy wydawało mu się, że powtarzany do znudzenia w KRLD slogan „Światu nie mamy czego zazdrościć” jest prawdą. Dopiero w Chinach usłyszał, że to, co ogląda się na Południu, rządzi się innymi prawami niż to, co na Północy.

Przemoc w koreańskich filmach każe zastanowić się nad jej źródłem. Filmowcy z Półwyspu chętnie korzystają z hiperboli – każdy, kto ogląda koreańskie dramy[1], wie, o czym piszę. Bohaterowie wszystkie emocje wyrażają całymi sobą i nawet natura zdaje się odzwierciedlać stan ich duszy. Gdy są szczęśliwi, podskakują z radości w promieniach słońca. Gdy są smutni, płaczą w deszczu, bijąc pięściami o ścianę. Gdy są zakochani, obserwujemy w zwolnionym tempie ich rozanielone twarze. Gdy są wściekli… chwytają za siekierkę. Gibun, czyli uczucie lub nastrój, ma ogromne znaczenie w koreańskiej kulturze. Dla wielu stanowi to niemałe zaskoczenie, pokutuje bowiem powszechne przekonanie, że Koreańczycy zgodnie z neokonfucjańską tradycją tłumią swoje emocje[2]. Wbrew stereotypowym wyobrażeniom o skrajnie opanowanych Azjatach czynniki emocjonalne niezwykle często biorą górę nad rozumem, w dodatku Koreańczycy raczej są z tego dumni i celebrują swoją emocjonalność. Nierzadko jednak gibun pcha koreańskich bohaterów w objęcia autodestrukcji.

Skrajne zachowania widoczne są nie tylko na dużym ekranie lub – idąc z duchem czasu – na niewielkich ekranach smartfonów. Nie ma tygodnia, aby w telewizji nie pojawiły się relacje z protestów, często bardzo gwałtownych. W obliczu nieszczęść i katastrof telewizyjne kamery nagrywają przesadnie dramatyczne sceny, które w zachodnich odbiorcach wywołują śmiech lub pobłażliwe uśmiechy. Tymczasem widok spazmatycznie płaczących ludzi tarzających się po ziemi w rozpaczy czy kilkuset osób wymachujących na akord flagami nie jest tylko i wyłącznie domeną Północy, ale pojawia się również na Południu.

Wzrost agresji w kinie zbiegł się w czasie z osłabnięciem cenzury i demokratyzacją kraju. Niektórzy interpretują przemoc w koreańskich filmach jako autoterapię, sposób na odreagowanie lat życia w wojskowym reżimie, który nieposłuszeństwo tłamsił w brutalny sposób, i ujście wściekłości z powodu braku prawdziwego rozliczenia z przeszłością. Ostatecznie najbogatsza klasa społeczeństwa to dziś przede wszystkim osoby, które wzbogaciły się w okresie gwałtownego wzrostu gospodarczego za czasów rządów generała Parka. Ich brak politycznego zaangażowania, przymykanie oczu na okrucieństwa władzy i brak jakiejkolwiek odpowiedzialności po transformacji do dziś wzburza Koreańczyków. Ale to tylko jedna z teorii.

Być może chodzi po prostu o to, jak bardzo przemoc jeszcze do niedawna była powszechna? Ra Jong-yil, ambasador Korei Południowej w Japonii i Wielkiej Brytanii oraz były szef Narodowych Służb Wywiadu, w swoich wspomnieniach nie ma wątpliwości. Korea aż do okresu demokratyzacji w 1987 roku była „krainą niesprawiedliwości”, dziś morderstwo, rozbój, a nawet zwykła kradzież zdarzają się bardzo rzadko – Korea jest pod tym względem jednym z najbezpieczniejszych krajów na świecie. Policji udało się rozpracować rozległe struktury gangów, które jeszcze w latach siedemdziesiątych budowały metaamfetaminowe imperia. Paradoksalnie najniebezpieczniejszym miejscem w Korei jest turystyczny Itaewon, dzielnica znajdująca się w pobliżu amerykańskiej bazy Yongsan – od 2018 roku pustej, żołnierzy przeniesiono bowiem do obozu Humphreys na południe od Seulu, ale wcześniej znudzeni żołnierze przez lata „odreagowywali” w klubach Itaewon wraz z szukającymi rozrywek i nielegalnych uciech obcokrajowcami. Było to jedyne miejsce w Seulu, gdzie zdarzało mi się czuć nieswojo, gdy szedłem tamtędy wieczorem.

Swoją drogą mieszkający w Korei obcokrajowcy zazwyczaj żyją równolegle ze światem koreańskim. Wspierają to sami Koreańczycy, którzy traktują ich na specjalnych zasadach. „Jestem tu wiecznym gościem” – powiedział mi pewien amerykański profesor mieszkający w Korei. I to pomimo że przeżył tu ponad dwadzieścia lat, ma żonę Koreankę i płynnie mówi w lokalnym języku. W gronie emigrantów to jednak rzadkość, a problemy z komunikacją są powszechne. Z tych powodów obcokrajowcom trudniej dostrzec głęboko tkwiącą, czasami ukrywaną przemoc. Ona jednak istnieje. Aby ją dostrzec, trzeba spojrzeć trochę wnikliwiej na koreańskie społeczeństwo, poza uśmiechnięte twarze gwiazd k-popu, maseczki na wieczną młodość i zabawne stworki ze świata Kakao Friends.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.