Już przy okazji pierwszego spotkania biznesowego trafiłem na najwyższe piętro siedziby Ostankino, ośrodka telewizyjnego o powierzchni pięciu boisk piłkarskich, odgrywającego rolę propagandowej tuby Kremla. Na tym najwyższym piętrze, na końcu długiego labiryntu matowoczarnych korytarzy, znajduje się wielka sala konferencyjna. To tutaj na cotygodniowej burzy mózgów spotykają się najbardziej błyskotliwe umysły Moskwy, by decydować o tym, co powinno nadawać Ostankino. Na jedno z takich spotkań zabrał mnie zaprzyjaźniony rosyjski wydawca. Ponieważ noszę rosyjskie nazwisko, nikt z zebranych nie zauważył, że jestem Brytyjczykiem, zwłaszcza że się nie odzywałem. W pokoju znajdowało się ponad dwadzieścia osób: byli tam opaleni prezenterzy w białych jedwabnych koszulach, profesorowie politologii o krzaczastych brodach i śmierdzących oddechach oraz szefowie działu promocji w trampkach. Nie było żadnych kobiet. Wszyscy palili. Od dymu aż swędziała mnie skóra.

Na końcu stołu zasiadł jeden z najbardziej znanych publicystycznych prezenterów telewizyjnych kraju. Niewysoki facet, który mówił szybko, niskim, schrypniętym głosem:

Wszyscy wiemy, że nie ma co liczyć na prawdziwą politykę. Ale musimy dać naszym widzom poczucie, że coś się jednak dzieje. Trzeba ich czymś zająć, oni tego potrzebują. Więc czego powinniśmy spróbować? Zaatakujemy oligarchów? Kto jest wrogiem w tym tygodniu? Polityka musi być jak… jak film!

Pierwszą rzeczą, jaką zrobił prezydent, gdy w 2000 roku doszedł do władzy, było przejęcie kontroli nad telewizją. To poprzez telewizję Kreml decydował, którym politykom „pozwoli się” grać rolę marionetkowej opozycji, jak powinna wyglądać historia kraju, czego ten kraj powinien się bać i czego być świadomy. Nowy Kreml nie chciał powtórzyć błędu, który popełnił dawny Związek Radziecki: nie mógł pozwolić, by telewizja była nudna. Główne zadanie polegało na tym, by sowiecką kontrolę odpowiednio połączyć z zachodnią rozrywką. Ostankino XXI wieku jest połączeniem show-biznesu i propagandy, balansującym między wskaźnikami oglądalności a autorytaryzmem. A w centrum tego show znajduje się sam prezydent – postać stworzona z niczego, szara glina uformowana przez siłę telewizji; postać, która przekształca się i zmienia szybko jak artysta performer i raz gra rolę żołnierza, innym razem kochanka lub myśliwego z gołą klatą, albo biznesmena, szpiega, cara czy supermana.

– Wiadomości to kadzidło, którym błogosławimy działania Putina. To ono czyni go prezydentem – lubią mawiać producenci telewizyjni i spece od polityki.

Siedząc w tej zadymionej sali, miałem poczucie, że rzeczywistością da się kierować, że znajduję się w towarzystwie Prosperów, którzy są w stanie postsowieckiej Rosji wymyślić każdy los, jaki tylko zechcą. Ale z każdym kolejnym rokiem mojej pracy w Rosji, w miarę jak Kreml popadał w coraz większą paranoję, strategie Ostankino stawały się coraz bardziej pokrętne, a potrzeba wzniecania strachu i paniki coraz bardziej nagląca. Racjonalność została wyłączona, a w najlepszym czasie antenowym pokazywano przyjaznych Kremlowi sekciarzy i handlarzy nienawiścią. Dzięki temu cały naród utrzymywano w stanie oszołomienia i rozproszenia uwagi, jednocześnie sprowadzając coraz to nowych zagranicznych najemników, którzy mieli pomóc Kremlowi w szerzeniu jego wizji na cały świat.