Primo Levi

Primo Levi (1919–1987) – urodzony w Turynie pisarz, z wykształcenia chemik. W młodości był członkiem młodzieżówki faszystowskiej, ale – jak sam powiedział po zakończeniu wojny – wprowadzone w 1938 roku prawa rasowe zarówno jemu, jak i wielu innym „przywróciły wolną wolę”. W 1941 roku otrzymał dyplom ukończenia studiów (z adnotacją, że absolwent jest „rasy żydowskiej”). W sierpniu 1943 roku wstąpił do oddziału partyzanckiego działającego w Alpach. W lutym 1944 roku schwytano go w trakcie akcji i deportowano do Auschwitz, gdzie został przydzielony do pracy w fabryce gumy w Monowicach. W podobozie spędził rok, wyszedł w styczniu 1945 roku po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną. Wkrótce ruszył w długą podróż do rodzinnego Turynu, gdzie spędził resztę życia. Po powrocie opisał swoje doświadczenia z Auschwitz – książka ukazała się w 1947 roku pod tytułem Czy to jest człowiek, ale rozgłos zyskała dopiero po ponownym wydaniu w roku 1958. Skłoniło to Leviego do przygotowania kolejnego tomu – Rozejm, w którym opisał czasy poobozowe i powrót do Włoch. Później wydał jeszcze wiele książek i tomów poetyckich, a ostatnią – Pogrążeni i ocaleni – opublikował w 1986 roku. Łączył w nich relację z życia w obozie z niezwykle głęboką analizą ludzkich zachowań i postaw; był także jednym z pierwszych, którzy na gruncie eseju próbowali zmierzyć się z poobozową traumą. Zmarł w niejasnych okolicznościach, być może śmiercią samobójczą.