12 opowieści żydowskich

Rozmówcami autorki są osoby urodzone w pierwszych trzech dekadach dwudziestego wieku. Ich świadectwa są bezcenne, gdyż stanowią ważny przyczynek do rekonstrukcji obrazu przedwojennego żydowskiego życia.

„Dwanaście opowieści żydowskich” to kolejna książka Anki Grupińskiej dająca świadectwo. Książka-źródło, książka, z której możemy dowiedzieć się wiele o życiu w świecie, którego już nie ma.

Bohaterowie „12 opowieści...” odkrywają przed czytelnikami tajemnice swojego losu. Opisują swoje dzieciństwo, tragedię Zagłady oraz życie po wojnie. Niektórzy dopiero niedawno wyznali bliskim, że mają żydowskie korzenie. Niektórzy ochrzcili swoje dzieci, „aby się nie wyróżniały”. Większość takiej rozmowy o przeszłości bardzo potrzebowała. Chcieli, aby pamięć o tych, którzy już nie wrócą przetrwała chociaż w taki sposób. Chcieli podzielić się z innymi tym, co dla nich samych było najważniejsze. Gizela Fudem kończy swoją opowieść słowami: „Pierwszy raz mogłam opowiedzieć całą historię mojego życia, z czego bardzo się cieszę. Dziękuję.

„12 żydowskich opowieści” pozwala zanurzyć się w świat, którego inaczej nie mielibyśmy szansy poznać. Słowa są dopełniane przez zdjęcia z prywatnych zbiorów bohaterów. Rodzinne portrety, wycieczki, wakacje, śluby: życie.

Nie można było lepiej pokazać różnorodności polskiego społeczeństwa żydowskiego, niż ułożyć jedna po drugiej historie, których bohaterów różni np. światopogląd religijny lub spojrzenie na własną żydowskość.

Nie ma w zebranych przez Ankę Grupińską opowieściach nachalnego patosu ani przebijającej się z każdego słowa Zagłady. Są przede wszystkim wspomnienia codziennego życia, układające się w części pewnej niemożliwej do odzyskania całości.

Dobrze, że czasem pamięć o przeszłości trafia do nas wprawdzie nie radośnie, lecz nostalgicznie, ale jednak pastelowo – dobrze, że nie czarno-białymi wykrzyknikami.