Hanka

Opowieść o awansie

„Hanka” ma […] szansę stać się tak ważna dla Polek i Polaków, jak ważny był „Powrót do Reims” dla francuskich czytelników.

Jakubowiakowi udało się wyjść poza osobistą opowieść i uczynić z Hanki socjoautobiograficzny esej mieszczący w sobie historię awansu, historię ludową, historię rodzinną, podwójną herstorię (równie ważną bohaterką jest tu Albina, matka Hanki) oraz autofikcję, której centrum stanowi bohater-narrator Maciek. […] Świetna i ważna książka stanowiąca przyczynek do szerszej dyskusji.

Kilkadziesiąt lat temu do awansu społecznego wystarczył jeden duży krok, dziś coraz częściej drobimy w miejscu, bo furtka promocji się domyka. Maciej Jakubowiak, niczym „polski Didier Eribon”, wyjaśnia, co dziś znaczy kapitał kulturowy i czy znajomość „Pana Tadeusza” wystarczy by nie stać się cyfrową biomasą.

Jakubowiakowi udaje się coś niezwykłego, niełatwego i rzadkiego. Z jednej strony realizuje strategię ekstremalnej szczerości i zaangażowania, obnaża się przed czytelnikami ze swoimi słabościami, mówi o rzeczach, które mogą zostać uznane za wstydliwe, o różnych „brzydkich uczuciach", by użyć kategorii Sianne Ngai. Z drugiej pisanie to u niego stan wzmożonej intelektualnej czujności – wobec słów, kategorii, schematów, za pomocą których przywykliśmy interpretować rzeczywistość, w tym własne biografie.

Po prostu trzeba [tę] książkę przeczytać.

To przejmująca, osobista, mądra, niewygodna, czuła i szczera opowieść dla wszystkich, których także nieoficjalnie wychowywały babcie i którzy potrzebowali czasu, żeby zrozumieć swoje matki i ich położenie. I własny wstyd oraz złość. A do tego jest to naprawdę świetnie napisane!

To jest świetna książka, a właściwie wiele książek, bo autorowi „Hanki” udało się napisać i mikrohistorię powojennej Polski, i autobiografię, i socjologiczny szkic, w którym się nie wywyższa.

[…] dla mnie najciekawsze w „Hance” były nie klasowe aspekty tej opowieści, a zupełnie co innego: pytanie, na ile jesteśmy w stanie poznać swoich rodziców. Bo im dłużej czytamy książkę Macieja, syna Hanki, tym wyraźniejsze stają się białe plamy tej opowieści; fragmenty, które nie pasują do ogólnego wyobrażenia, przekonania, że wie się przecież, jak było; pytania, na które nie ma odpowiedzi.

Wychodząc od Didiera Eribona, Annie Ernaux i Tove Ditlevsen, Jakubowiak stara się rozmontować popularne schematy opowieści o awansie społecznym. Poprzez historie swojej babki Albiny i matki Hanki opowiada o klasowości i przemianach polskiego społeczeństwa oraz wielopokoleniowej chęci innego, lepszego życia.

[…] książkę czyta się niezwykle dobrze i szybko, mogę śmiało ją polecić wszystkim tym, którzy lubią badać swoją własną historię, albo lubią analizować mechanizmy kształtujące społeczeństwo.

„Hanka” Maciej Jakubowiak to wspaniale napisany esej o awansie (kto - jak ja – przy pierwszym kontakcie z książkami czyta nieuważnie, może wziąć go za powieść). Ujmująco uczciwa historia tego, co bardzo prywatne, przeplata się tu z opowieściami o tym, co polskie, i o tym, co uniwersalne.

Jakubowiak, owszem, prowokacyjnie rozpoczyna swoją książkę słowami, że „mama była nikim”, ale w toku opowieści szybko okazuje się, że to oczywiście nieprawda, i nawet próbując wydestylować idealną historię ludową, trzeba potykać się o osobne koleje losu, bo każdy jest na własny sposób kimś.

Autor dociera do czułych miejsc wielu polskich rodzin. Czyta się tę książkę z przejęciem.

W „Hance” znalazłam zbyt wiele punktów styku, żebym mogła przejść obok tego tytułu obojętnie. Stawiam ją dziś zatem na moją ulubioną półkę z prawdziwymi historiami, które ze mną rezonują i polecam wam gorąco tę lekturę.

Mamy tu świetne portrety kobiet, mamy Hanki i babci Albiny. Przez nie kształtowany jest autor, który w tym eseju czy też może autobiograficznej powieści opowiada też o sobie. To też bardzo dobrze opowiedziana historia PRL-u. Książka mądra, wzruszająca, zabawna, przejmująca i bardzo wciągająca.

To, co w „Hance” sprawdziło się pięknie to fragmenty w trybie przypuszczającym – części, w których autor uzupełnia historyczną narrację o alternatywną rzeczywistość. […] Świetna, świetna książka!

W schemacie [awansu] pojawia się szczelina, w którą Jakubowiak wchodzi i bada, jak konstruujemy rodzinne historie. Jego przewodniczką jest Hanka, która poprzez opowieść odzyskuje podmiotowość w imieniu wszystkich niezauważanych matek Polek.

Książka [Jakubowiaka] staje się aktem socjologicznej i historycznej analizy, ale też aktem miłości.

„Hanka. Opowieść o awansie” to książka fascynująca, poruszająca jakieś wrażliwe struny w sercu uważnego czytelnika. Niezwykła. To książka, którą każdy powinien przeczytać, choćby po to, żeby lepiej rozumieć swoich rodziców i dziadków.

Autor świetnie operuje giętkością gatunkową eseju, łączy go z autobiografią, wciąga w tę pozornie zwyczajną opowieść.[…] I to osobiste, płynące z wnętrza wyznanie autora wydaje mi się czymś najbardziej wartościowym w świecie krótkiej pamięci, sztucznych, quasi-celebryckich biografii, kupowania prestiżu. Dlatego „Hankę” powinni przeczytać wszyscy. To jedna z tych lektur, które otwierają oczy.