Miasto dla kobiet

            W momencie swojego telewizyjnego debiutu w 1998 roku Seks w wielkim mieście był pierwszym powszechnie oglądanym, wysokobudżetowym serialem, który opowiadał o kobiecej przyjaźni i o codzienności mieszkanek miasta. Stwierdzenie, że Nowy Jork grał rolę „piątej przyjaciółki” szybko zaczęło trącić banałem, a jednak widzowie dobrze wiedzieli, że miasto jest tam czymś więcej niż tylko tłem. Jego kultura, energia, zagrożenia, ekscytujący charakter, koszty życia, możliwości, które otwierało, i rozczarowania, które powodowało, kształtowały życie uczuciowe, zawodowe, rodzinne i towarzyskie Carrie, Mirandy, Samanthy i Charlotte. Zdarzało się, że miejskie perypetie nadszarpywały więzy łączącej je przyjaźni. Kiedy Miranda ze względu na rodzinę przeniosła się z Manhattanu na Brooklyn, była przekonana, że już nigdy nie zobaczy przyjaciółek. Bywało też, że wyzwania związane z życiem w mieście dawały bohaterkom okazję do wzajemnego wsparcia. Kiedy mieszkanie Carrie przeszło na własność kooperatywy, nie było jej stać na wykupienie udziałów. Charlotte, świeżo po rozstaniu, dała jej swój pierścionek zaręczynowy od Tiffany’ego, żeby ta mogła zostać w miejscu, które kocha. Choć te cztery przyjaciółki i ich wystawne życie nie mają 71 wiele wspólnego z codziennością zwykłych kobiet, ich fikcyjne i czasem absurdalne historie złożyły się na ważne dzieło kultury, w którym kobieca przyjaźń stanowi centrum opowieści o zmaganiach współczesnej mieszkanki miasta. W tekstach kultury moc kobiecej przyjaźni zwykle bywa niedoceniana, podważana lub wręcz całkiem ignorowana. Jest jednak kilka przykładów, w których podkreśla się jej wagę w odniesieniu do miejskiej codzienności. Choć nieidealny, Seks w wielkim mieście zawsze trzymał się swojego głównego założenia, że przyjaźń to koło ratunkowe pozwalające bohaterkom utrzymać się na powierzchni, gdy inne aspekty życia ściągały je na dno. Dla zwyczajnych kobiet przyjaźń to także jedno z narzędzi przetrwania w mieście. Choć często uważana jest za mniej istotną niż miłość i związki, w wielu sytuacjach polegamy na jej sile. Znajomości z innymi kobietami kształtują również sposób, w jaki obcujemy z miastem jako takim.

            Sformułowanie „kobieca przyjaźń jako sposób na życie” mocno do mnie trafia. Choć jako dorosłą osobę  zaprzątały mnie kariera, wychowywanie dziecka, małżeństwo, rozwód i związki, bliskie znajomości z innymi kobietami zawsze były dla mnie ważnym punktem zaczepienia, a czasem wręcz priorytetem wśród masy kolidujących ze sobą zobowiązań. Dwie grupy przyjaciółek uczyniły mnie tym, kim jestem dziś, i nie wyobrażam sobie, że mogłabym je porzucić. Jedna z nich jest przy mnie od dwudziestu pięciu lat, czyli dłużej, niż wytrzymałam w jakimkolwiek związku – dziewczyny były obok, zanim urodziłam dziecko i nim rozpoczęłam karierę. Gdy wyobrażam sobie siebie na emeryturze, widzę wokół właśnie ich twarze. Sama Wunker pisze o wsparciu, mądrości, trosce i serdecznej krytyce, które otrzymała od przyjaciółek, i określa kobiecą przyjaźń jako „zdolną tworzyć nowe światy”. W teorii queer tworzenie światów to twórcze, zaburzające status quo, utopijne, a czasem nawet nieudane działania, relacje i wyobrażenia, które nie tylko kwestionują takie struktury jak hetero- czy homonormatywność albo podział na sferę publiczną i prywatną, ale też budują queerowe, buntownicze, „inne” światy poza wytyczonymi ścieżkami.  Światotwórstwo to proces wyobrażania sobie i stwarzania przestrzeni, w których sprawy mogą biec innym torem. Sądzę, że traktując przyjaźń jako sposób na życie, pozwalamy powstawać nowym światom. Kobieca przyjaźń zbyt często bywa traktowana niczym gorszy zamiennik romantycznego związku z mężczyzną lub 73 zawoalowana forma miłości lesbijskiej. Oczywiście ukrywanie romantycznych związków między kobietami pod płaszczykiem przyjaźni ma długą historię. I nawet pozbawiona lesbijskiego podtekstu przyjaźń bywa postrzegana jako substytut relacji miłosnej albo sposób na zaspokajanie potrzeb, których partner lub partnerka (szczególnie partner) zaspokoić nie potrafi. Wunker obawia się, że „odtwarzanie tego samego scenariusza – historii miłosnej – to zarazem ciągłe mielenie wszystkich narosłych wokół niej skojarzeń”. Wygląda na to, że kulturowo brak nam języka, który właściwie opisywałby charakter i właściwości kobiecej przyjaźni, bez uciekania się do pożyczonego słownictwa lub niepoprawnej kategoryzacji.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.