Jasne dni

Cyrkówki

Znam Aję od zawsze.
Prawie nie mam wspomnień o czasie przed nią, o życiu,
w którym jej nie było, żadnych wyobrażeń, jak mogłyby wyglądać
dni bez Ai. Od razu mi się spodobała. Mówiła głośno
i wyraźnie, znała takie słowa jak wędrowny cyrk i tamburyn.
W porównaniu do innych dzieci była mała, miała drobne
dłonie i stopy i, jakby na przekór mikrej posturze, budowała
długie zdania, za którymi trudno było nadążyć, jakby
musiała udowadniać, że umie mówić głośno, bez pauz i bez
błędów. Sprowadziła się do Kirchblüt tego roku, kiedy nie
istniało dla nas nic zabawniejszego niż wymawianie imion
wspak, wołaliśmy na siebie Retep albo Itteb. Aja zawsze była
po prostu Ają.

Znalazłyśmy się tak, jak znajdują się dzieci, bez wahania, bez
warunków i od pierwszej wspólnej zabawy, od pierwszego
zadanego pytania zaczęłyśmy spędzać dni razem, nawlekałyśmy
je na niekończący się łańcuszek, każdą przerwę,
którą inni nas rozdzielali, uznając za bezczelność. Kiedy
Aja przychodziła do mnie, otwierała bramę bezdźwięcznie.
Nikt nie umiał otwierać i zamykać naszej dużej bramy na
rolkach bezdźwięcznie, zapowiadała każdą wizytę, zanim
gość stanął przed drzwiami, jej odgłos słychać było na poddaszu
i w najdalszych zakątkach ogrodu. Tylko Aja otwierała
bramę tak cicho, że niczego nie zauważałyśmy, przebiegała
przez podwórko, a ja dziwiłam się, że umie tak niezauważalnie
pojawiać się i odchodzić.

Musiałyśmy się spotkać latem, które otaczało Aję, jakby było
jej własnością, jakby to do niej należało jego światło, kurz
i długie, jasne wieczory, poruszała się po nim bez kurtki i bez
butów, w żółtym kapeluszu znalezionym w matczynej szafie
jak po wielkim, słonecznym domu z przechodnimi pokojami.
Całowałyśmy się i obejmowały prędko, po dziewczyńsku,
Aja nie witała się tak z nikim, później też nie, byłyśmy
nierozłączne, ale nie wiem, dlaczego wybrała właśnie mnie,
dlaczego to mnie zaprosiła do swojego życia, innego niż
wszystko, co spotkałam wcześniej, innego niż wszystko, co
znałam. Rozgrywało się w miejscu bez czasu i granic, wydawało
się większe i przestronniejsze niż moje własne życie.
Nie wiem, co pchnęło ją w moją stronę, nakazało ominąć
innych i związać się ze mną, w ogóle nie wiem, co sprawia,
że decydujemy się na tę, a nie inną osobę. Sposób, w jaki
biegałam po łące, puszczałam kaczki na wodzie, śpiewałam
piosenki? A może po prostu nie było nikogo, kto mógłby
zająć miejsce obok niej w tamtych dniach, tam? Byłyśmy
razem tylko dlatego, że później też nie zjawił się nikt, kto
mógłby mnie zastąpić? Nigdy jej o to nie pytałam, dziś nie
ma to znaczenia. Dziś jesteśmy, kim jesteśmy, i nie pytamy,
nie szukamy powodów.

Najdziwniejsza w Ai była jej matka. Inna niż matki, które
znałam, matki z naszego miasteczka o wąskich ulicach wokół
rynku, z długim, szpiczastym cieniem kościelnej wieży, matki
w kolorowych samochodach, z kolorowymi siatkami na
zakupy, codziennie zaglądające do skrzynki na listy. Matka
Ai odbierała pocztę w drzwiach swojego domu. Jako pierwsze
rzuciły mi się w oczy jej paznokcie u nóg, pomalowane
na fioletowo, z fioletowym paskiem na skórze wokół, jakby
nie chciała oszczędzać na lakierze. Była wyższa niż inne kobiety,
wyższa nawet od większości mężczyzn. Drobna córka
zdawała się przy niej znikać. Miała długie, szczupłe nogi,
o których mówiła, że wyglądają jak nogi od stołu, i to była
prawda, trochę wyglądały jak nogi od stołu wynoszonego
latem z kuchni do ogrodu pod gruszę, której gałęzie rzucały
na brudny blat plecionkę cieni. Za drucianą siatką hodowała
podarowane przez kogoś kury, pozwalała Ai i mnie sypnąć
im garść kukurydzy, otworzyć wąską bramkę za każdym
razem, gdy wchodziła, żeby jedną złapać i ukręcić jej łeb.
Skubała ją potem powoli, a białe i brązowe pióra spływały
w wysoką do kolan trawę.

Aja mieszkała w matką w domu, który nie był domem, tylko
domkiem zbitym z desek powiązanych drutem, chatą, do
której dostawiano kolejne fragmenty, gdy nie starczało miejsca,
gdy robiło się za ciasno, nawet dla tej garstki mebli, dla
piętrzących się kartonów i skrzynek, dla pudełek po butach,
dla listów w nich przechowywanych. Kable i taśma klejąca
jak pajęcze sieci ciągnęły się przez dwa małe pokoje, maleńką
kuchnię i wąski korytarz od lamp, które paliły się także za
dnia, nawet gdy świeciło słońce i jego promienie docierały
do wszystkich zakamarków. Wtedy nie wiedziałam nic o domach,
jakie mają być, jak wyglądać i gdzie powinny stać, że
potrzebują ulicy i numeru i że nie wystarczy powiedzieć: za
Kirchblüt, tam, gdzie zaczynają się pola i krzyżują szutrowe
drogi, niedaleko domku dróżnika, wygląda, jakby unosił się
w powietrzu. Nie wiedziałam, że ktoś powinien pozwolić na
stukanie młotkiem i trzymanie kur, że ktoś decyduje o tym,
co jest domem. Nie miałam pojęcia o przedpołudniach spędzanych
przez matkę Ai na korytarzach urzędów. Dla mnie
ich dom był domem, ze wszystkim, co potrzeba, nawet jeśli
nie miał dziurki od klucza – dlatego Aja nie miała go nigdy
przy sobie. Jej matka nie zamykała opadniętej furtki ani
drzwi wejściowych i kiedy ktoś pytał, czy nie boi się włamywaczy,
wybuchała charakterystycznym śmiechem, trochę za
późno, trochę za cicho, jakby takie pytania nigdy nie przyszły
jej do głowy. A cóż, mówiła, można by u nas ukraść?

Czasem morzył ją sen, zanim wypowiedziała zdanie, zanim
dokończyła myśl, a nocą, kiedy Aja budziła się i szła do
kuchni po szklankę wody, siedziała pod lampą, jakby czekała
na świt, w każdym razie Aja tak mówiła. Miała szramy na
rękach, siniaki na kolanach i goleniach, wyglądała śmiesznie,
cała w brudnych plastrach i opatrunkach wykonanych
samodzielnie z resztek materiału. Krojąc cebulę, zacinała się
nożem, który wieszała wysoko na haku, żeby Aja nie mogła
go dosięgnąć, uderzała głową o szafki, plątała się w kablach,
zrzucała coś, co się tłukło i co dokładała potem do wiadra,
do innych odłamków i skorup, których nie była w stanie
posklejać. Poruszała się po domu i po ogrodzie, po ulicach
miasteczka, jakby nic nie mogło stanąć jej na drodze, jakby
to przedmioty miały ustępować jej miejsca, a nie na odwrót,
jakby nie mogła poświęcić im jednej myśli, bo jej myśli były
zbyt cenne, jakby ich miała za mało i musiała oszczędzać.

Kiedy rozstawałyśmy się wieczorem, żeby spotkać się najdalej
następnego dnia, następnego ranka, robiłyśmy na pożegnanie
gwiazdy. Tak jak inni podają sobie ręce, obejmują się,
my robiłyśmy gwiazdy, przy opadniętej furtce, tam, gdzie
trawa była wydeptana, a lwie paszcze przeciskały się między
sztachetami, Aja ze mną w jedną, jej matka między nami
w drugą stronę. W niektóre wieczory trzymała się na uboczu,
jakby nie chciała nam przeszkadzać, postanawiała dać nam
trochę czasu, chociaż miałyśmy go przecież pod dostatkiem,
jakbyśmy potrzebowały jeszcze minuty, kilku chwil jeszcze,
zanim odejdę. Biegłam potem wąską drogą, odwracałam
się przy domku dróżnika, a Aja podciągała się na płocie,
wsadzając kolana między sztachety, machała rękami, jakby
chciała powiedzieć: nie zapomnij przyjść jutro.

Choć dom nie miał adresu, matka Ai dostawała listy w grubym
papierze pakowym. Pod jej nazwiskiem stało tylko
Kirchblüt, wypisane małymi, krzywymi literami, listonosz
przynosił je do drzwi, bo często były to przesyłki, których
odbiór musiała własnoręcznie kwitować. I nawet gdy na płocie
zawisła blaszana skrzynka, ze szparą, do której mógłby
je wsuwać, nie przestał doręczać ich osobiście. Wypowiadał
głośno nazwisko matki Ai, jakby za każdym razem musiał się
przekonywać, że to ona rzeczywiście jest adresatką, dziwne
to były momenty, bo upierała się, żeby wszyscy nazywali ją
Évi, nie Éva, a już na pewno nie pani Kalócs. W urzędzie tak
do niej mówią, oznajmiała każdemu, to wystarczy, i tylko
listonoszowi na to pozwalała. Opierał rower o słup, popychał
furtkę i widząc światło w kuchni, słysząc dźwięk, brzęk, stukał
w okno i czekał, aż Évi podejdzie kilka kroków do drzwi,
odbierze pocztę: zawinięte w papier pakowy listy w lekkich
jak piórko niebieskich kopertach, które później przez
wiele dni leżały na stoliku obok siatki przeciw muchom.
Podnosiłyśmy je pod światło, obracały na wszystkie strony,
a Aja twierdziła, że umie wywąchać, gdzie zostały wysłane.
Zbliżała list do nosa, podtykała pod mój nos, wachlowała,
a kiedy matka, przyłapawszy nas, pytała, czym pachnie, Aja
odpowiadała: Ameryką, pachnie Ameryką.
(...)