Koedycja ze Stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny w Polsce
Książka uświetniająca 95. urodziny Mariana Turskiego – historyka i znakomitego publicysty, działacza na rzecz pamięci o zagładzie Żydów, byłego więźnia Auschwitz, ocalałego z łódzkiego getta i marszów śmierci. Ten osobisty tom to zbiór jego najważniejszych przemówień wygłoszonych między innymi z okazji rocznicy wyzwolenia Auschwitz, likwidacji łódzkiego getta, otwarcia Muzeum Historii Żydów Polskich czy Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na forum UNESCO. Obok nich – osobiste rozważania dotyczące własnych losów, refleksje związane ze sposobem upamiętniania historii Zagłady, przemyślenia dotyczące współczesności i zagrożeń, jakie niesie.
XI Nie bądź obojętny to książka o największym przesłaniu, jakie ma dla nas przeszłość, żarliwe wezwanie do czytelników, by zawsze postępować przyzwoicie: pamiętać o historii, która się powtarza, i nigdy nie być obojętnym. „Gdybym miał wybrać spośród tych wszystkich doświadczeń, nauk i wszystkich słów, które je opisują, jedno lub dwa – wybrałbym następujące: empatia, współczucie. Te dwie rzeczy są najważniejsze w życiu”.
A book to celebrate the 95th birthday of Marian Turski – eminent historian and journalist, activist on behalf of preserving the memory of the Holocaust, former prisoner of Auschwitz, a survivor of the Łódź ghetto and of death marches. This highly personal volume is a collection of his most important speeches delivered, among others, on the anniversary of the liberation of Auschwitz-Birkenau, the liquidation of the Łódź ghetto, the opening of the Museum of the History of Polish Jews, and International Holocaust Remembrance Day at UNESCO. They are accompanied by his personal reflections on his own life, the way the Holocaust is commemorated, and our contemporary times with the dangers they bring.
XI Thou Shalt Not Be Indifferent is a book about the most important message that the past has for us, an impassioned call to readers to always act with decency: to remember history, which repeats itself, and never to be indifferent. “If I had to choose from among all the experiences, all the lessons, and all the words that describe them, just one or two, I would choose the following: empathy, compassion. These are the most important things in life.”
Często się boję, że kiedy świadkowie odejdą w ostatnią podróż, kiedy nas osierocą, kiedy przestaną do nas mówić, ludzie zapomną o złu. Będą je lekceważyć, ignorować ustalenia historyków, podważać fakty, w końcu nie zechcą już pamiętać koszmaru. […] Traktuję świadectwa: opowieści, przestrogi, refleksje, jak swoiste szczepionki przeciw złu. Jeśli nie będziemy się szczepić najstraszniejszymi doświadczeniami przeszłości – choroba wróci.
I am often afraid that when the witnesses depart on their final journey, when they leave us orphaned, when they stop speaking to us, people will forget about the evil. They will underestimate it, ignore the findings of historians, dispute the facts, and in the end prefer not to remember the nightmare. […] I treat the testimony – the narratives, admonitions, and reflections – as a kind of vaccination against evil. If we don’t immunize ourselves against the most horrid experiences of the past, the sickness will return.
Jedenaste przykazanie stało się tytułem dwujęzycznej (w języku polskim i angielskim) książki, która zawiera przemowę z Auschwitz, ale także inne wystąpienia, wspomnienia i teksty Mariana Turskiego, opatrzone doborem zdjęć bohatera z wielkimi tego świata, choćby z papieżem Franciszkiem, z Obamą, z Merkel. Całość jest poprzedzona wstępem Olgi Tokarczuk.
Lektura tekstów zebranych w książce nie pozwala czytelnikowi pozostać wobec nich obojętnym. Trudno nie odnieść wrażenia, że nie wyciągnęliśmy wniosków płynących z traumatycznej przeszłości. Trudna lekcja historii wciąż nie została przez nas odrobiona. Mroczna historia znów zatacza ponure koło.
